حج تمتع(7-طـواف حج)

پس از انجام اعمال مِنا در روز عید قربان، حاجى باید بار دیگر براى انجام پنج عمل از اعمال حج به مکّه برگردد، گرچه وقت این اعمال تا پایان ماه ذى حجه است و مى تواند در مِنا بماند براى بقیه اعمالى که در مِنا شبهاى یازدهم و دوازدهم و روزهاى یازدهم و دوازدهم انجام مى شود و بعداز ظهر روز دوازدهم از منا خارج شود و براى بقیّه اعمال به مکّه بیاید.

امّا پنج عملى که در مکّه باید انجام شود، عبارت است از:

1 ـ طواف حج (هفتمین عمل حج)

طواف حج		طواف حج

2 ـ نماز طواف حج (هشتمین عمل حج)

3 ـ سعى بین صفا و مروه (نهمین عمل حج)

4 ـ طواف نساء (دهمین عمل حج) (1)

5 ـ نماز طواف نساء (یازدهمین عمل حج)

احکام طواف

1 - کیفیت طواف حج به همان نحو است که در طواف عمره تمتع گذشت بدون هیچ تفاوت مگر در نیّت که در اینجا باید به نیّت طواف حج بجا آورد .

2 ـ طواف را باید از مقابل گوشه اى از کعبه که حَجرُالاَْسْوَد(2)در آن است آغاز کند و در همان جا به پایان ببرد.(3)

3 ـ خانه کعبه، در حال طواف باید در طرف چپ طواف کننده باشد، بنابراین اگر در حال حرکت رو به کعبه باشد، یا عقب عقب برود صحیح نیست.

4 ـ انسان باید همانطورى که همه مسلمانان طواف مى کنند ـ بدون دقّتهاى اهل وسوسه ـ طواف را از مقابل حجرالاسود شروع کند و ادامه دهد و ایستادن مقابل حجرالاسود در هر دور لازم نیست.

5 ـ طواف کننده باید به دور «حِجْرِ اسماعیل» (4) هم بگردد، یعنى در هنگام طواف، داخل «حِجر» نرود.

6 - براى مطاف حدى وجود ندارد و تا هر جاى مسجد الحرام که طواف در آن طواف کعبه صدق کند ، طواف مجزى است ، بلى مستحب است که اگر اضطرار و ازدحام نباشد فى ما بین کعبه و مقام ابراهیم انجام دهد .

7 ـ اگر انسان بر اثر بیمارى یا پیرى یا زیادى جمعیّت نتواند در این محدوده طواف کند، طواف در خارج این حدّ اشکال ندارد.

8 ـ طواف کننده باید با طهارت طواف کند یعنى با وضو باشد و غسلى برعهده او نباشد و نیز بدن و لباس وى پاک باشد، همانگونه که نماز مى خواند.

حج تمتع(8- نماز طواف حج)

پس از انجام طواف حج ، باید دو رکعت نماز، به نیّت نماز طواف حج بخواند.

پشت مقام ابراهیم ( محل نماز طواف )

چند مسأله

1 ـ بر تمام افراد بالغ و عاقل واجب است که نمازها را به طور صحیح یاد بگیرند تا تکلیف الهى را درست انجام دهند; بخصوص کسى که قصد عمره یا حج دارد باید نماز خود را تصحیح کند، تا تمامى نمازها که از جمله آنها نماز طواف است، به طور صحیح انجام شود.

2 ـ بنابراحتیاط واجب باید پس ازطواف،نماز طواف را زود بجا آورد به طورى که مردم نگویند بین آنها فاصله شده است.

3 ـ جایز است نماز طواف مستحب را هر جاى مسجدالحرام که بخواهد بجا آورد.

حج تمتع (9-سعى بین صفا و مروه)

پس از انجام نماز طواف حج ، باید هفت مرتبه فاصله بین «صفا» و «مَروه» را که امروزه به صورت سالنى ساخته شده و کنار مسجدالحرام قرار دارد بپیماید.

کیفیت سعى :

1 - به همان نحو است که در سعى عمره تمتع گذشت بدون هیچ تفاوت مگر در نیّت که در اینجا باید به نیّت سعى حج بجا آورد .

2 ـ سعى، باید از «صفا» آغاز و به «مروه» ختم شود.

3 ـ پیمودن فاصله «صفا» تا «مروه» یک مرتبه و برگشتن از «مروه» به «صفا» مرتبه دوّم به حساب مى آید; بنابراین هفت شَوْطِ (1) سعى بر «مروه» ختم مى شود.

4 ـ نشستن و استراحت کردن و رفع خستگى بر صفا و مروه و در بین آنها جایز است و اگر در بین سعى باشد، باید از همانجا که سعى را قطع کرده است، ادامه دهد.

5 ـ سعى بین صفا و مروه لازم نیست با وضو و طهارت انجام شود، گرچه احتیاط مستحب است.

6 ـ سعى در طبقه دوّم، چون بالاتر از دو کوه مى باشد اشکال دارد.

سعی بین صفا و مروه		سعی بین صفا و مروه

حج تمتع (10-طواف نساء)

پس از انجام سعى باید هفت مرتبه به نیّت طواف نساء دور خانه کعبه که در مسجدالحرام است بگردد.

کیفیت طواف نساء :

1 - به همان نحو است که در طواف عمره تمتع گذشت بدون هیچ تفاوت مگر در نیّت که در اینجا باید به نیّت طواف نساء بجا آورد .

2 - طواف نساء و نماز آن اختصاص به مردان ندارد ، بلکه بر تمام کسانى که حج (1) به جا مى آورند واجب است .

3 - پس از سعى لازم نیست فوراً طواف نساء را بجا آورد و تأخیر انداختن آن حتى تا چند روز بعد هم اشکال ندارد .

4 ـ طواف را باید از مقابل گوشه اى از کعبه که حَجرُالاَْسْوَد(2)در آن است آغاز کند و در همان جا به پایان ببرد.(3)

5 ـ خانه کعبه، در حال طواف باید در طرف چپ طواف کننده باشد، بنابراین اگر در حال حرکت رو به کعبه باشد، یا عقب عقب برود صحیح نیست.

6 ـ انسان باید همانطورى که همه مسلمانان طواف مى کنند ـ بدون دقّتهاى اهل وسوسه ـ طواف را از مقابل حجرالاسود شروع کند و ادامه دهد و ایستادن مقابل حجرالاسود در هر دور لازم نیست.

7 ـ طواف کننده باید به دور «حِجْرِ اسماعیل» (4) هم بگردد، یعنى در هنگام طواف، داخل «حِجر» نرود.

8 - براى مطاف حدى وجود ندارد و تا هر جاى مسجد الحرام که طواف در آن طواف کعبه صدق کند ، طواف مجزى است ، بلى مستحب است که اگر اضطرار و ازدحام نباشد فى ما بین کعبه و مقام ابراهیم انجام دهد .

9 ـ اگر انسان بر اثر بیمارى یا پیرى یا زیادى جمعیّت نتواند در این محدوده طواف کند، طواف در خارج این حدّ اشکال ندارد.

10 ـ طواف کننده باید با طهارت طواف کند یعنى با وضو باشد و غسلى برعهده او نباشد و نیز بدن و لباس وى پاک باشد، همانگونه که نماز مى خواند.

مسجد الحرام

حج تمتع(11-نماز طواف نساء)

پس از انجام طواف نساء ، باید دو رکعت نماز، به نیّت نماز طواف نساء بخواند.

1 - پس از انجام نماز طواف نساء زن بر مرد و مرد بر زن که به واسطه احرام ، حرام شده بود ،حلال مى شود .

2 ـ بر تمام افراد بالغ و عاقل واجب است که نمازها را به طور صحیح یاد بگیرند تا تکلیف الهى را درست انجام دهند; بخصوص کسى که قصد عمره یا حج دارد باید نماز خود را تصحیح کند، تا تمامى نمازها که از جمله آنها نماز طواف است، به طور صحیح انجام شود.

3 ـ بنابراحتیاط واجب باید پس ازطواف،نماز طواف را زود بجا آورد به طورى که مردم نگویند بین آنها فاصله شده است.

4 ـ جایز است نماز طواف مستحب را هر جاى مسجدالحرام که بخواهد بجا آورد.

پشت مقام ابراهیم ( محل نماز طواف نساء)

حج تمتع(12-بیتوته در مِنا)

یکى دیگر از واجبات حج، بیتوته (ماندن در شب) در مِناست.

1 ـ تمام حجاج، چه آنها که براى اعمال بعد از منا به مکّه رفته اند و چه آنها که به مکه نرفته اند و در مِنا مانده اند، باید شب یازدهم ذى حجه و شب دوازدهم را از غروب آفتاب تا نیمه شب، با قصد قربت در منا باشند، بنابر این آنها که به مکّه رفته اند باید قبل از غروب به منا برگردند.

2 ـ بر این افراد ماندن در منا واجب نیست:

3 ـ کسى که بیتوته در منا را ترک کند، باید براى هر شب یک گوسفند قربانى کند، امّا بر کسى که تمام شب را در مکّه به عبادت مشغول بوده، کفّاره واجب نیست.

سرزمین منا		سرزمین منا

حج تمتع(13-رمى جمرات سه گانه)

نقشه جمرات سه گانه

* در روز یازدهم و دوازدهم ذى حجه حجّاج باید به هریک از سه ستون هفت عدد سنگ بزنند.

* وقت رمى: از طلوع آفتاب تا غروب است. (چه در روز عید یا در این ایام).

رمى در شب جایز نیست (مگر کسى که عذر داشته باشد و نتواند در روز رمى کند)(1) و اگر مثلاً روز یازدهم، رمى را ترک کرد، باید فرداى آن روز قبل از رمى همان روز، رمى روز گذشته را قضا کند.

* کیفیت رمى: همانگونه که در رمى جمره عقبه بیان شد.

* ترتیب رمى: ابتدا باید به جمره اولى سنگ زد و سپس به وسطى و بعد از آن به جمره عقبه.

در روز دوازدهم ذى حجه، بعد از ظهر شرعى حجاج مى توانند از مِنا خارج شوند، ولى چنانچه کسى آن روز از مِنا نرود تا آفتاب غروب کند، باید شب سیزدهم را نیز در منا بماند و روز سیزدهم جمرات سه گانه را رمى کند.

رمی جمرات		رمی جمرات

عمره تمتع(1-احرام)

محرّمات مشترک بین مرد و زن

1 ـ استفاده از بوى خوش و عطریّات

• عطر زدن به لباس
• عطر زن به بدن
• پوشیدن لباسى که بوى عطر مى دهد
• خوردن چیزى که بوى خوش دارد مانند غذایى که زعفران در آن است
• بوییدن گلها و سبزى هاى خوشبوى غیرصحرایى

چند مسأله:

1 - خوردن و بوئیدن میوه هاى خوشبو، مانند «سیب» و «به» مانع ندارد.

2 - خرید و فروش عطریات، در حال احرام جایز است ولى استعمال یا بوئیدن آن، هر چند براى امتحان هم باشد حرام است.

3 - استفاده از صابون و خمیردندان خوشبو بنابر احتیاط واجب در حال احرام جایز نیست .

استعمال بوی خوش

2 ـ نگاه کردن در آینه

• نگاه کردن در آینه براى آرایش کردن حرام است
• اگر نگاه کردن در آینه براى زینت نباشد مانند نگاه کردن راننده براى آنکه پشت سر خود را ببیند، اشکال ندارد
• نگاه کردن به اجسام صاف و صیقلى و همچنین به آب زلال اگر خاصیّت آینه را داشته باشد و براى زینت نگاه کند حرام است
• نگاه کردن در دوربین عکاسى و عکس گرفتن با آن در حال احرام اشکال ندارد

نگاه کردن در آینه

3 ـ انگشتر به دست کردن براى زینت

• انگشتر به دست کردن براى زینت حرام است
• انگشتر به دست کردن براى ثواب آن جایز است
• انگشترى را که پیش از احرام به دست داشته، هر چند زینتى باشد لازم نیست براى احرام از دست خود بیرون آورد
• انگشتر به دست کردن اگر زینت باشد هرچند قصد نکند احتیاط در ترک آن است

انگشتر به دست کردن

4 - حنا بستن

• حنا بستن اگر براى زینت باشد حرام است
• اگر براى زینت حنا نبسته، ولى زینت محسوب  شود حرام است
• اگر حنا بستن زینت باشد هرچند قصد نکند احتیاط در ترک آن است
• حنا بستن قبل از احرام هر چند اثر آن تا وقت احرام باقى مى ماند، اشکال ندارد، ولى بهتر است حنا نبندد

5 ـ روغن مالیدن به بدن

• مالیدن روغن به بدن در حال احرام حرام است هر چند بوى خوش نداشته باشد
• مالیدن روغن به بدن قبل از احرام ، اگر بوی خوش دارد و بوى آن تا وقت احرام باقى مى ماند جایز نیست
• مالیدن روغن به بدن قبل از احرام اگر بوى خوش ندارد ، یا بوى آن تا وقت احرام باقى نمى ماند جایز است
• مالیدن روغن به بدن از روى ناچارى جایز است ، و چنانچه بوى خوش داشته باشد ، کفاره دارد
• خوردن روغن با بوى خوش حرام است و اگر بوى خوش نداشته باشد اشکالى ندارد

روغن مالیدن به بدن

6 ـ زدودن مــو

• زدودن مو در حال احرام از بدن خود ، یا از بدن دیگرى ، چه کم باشد یا زیاد ، حرام است
• کندن ، تراشیدن و چیدن مو در حال احرام حرام است

چند مسأله:

1 ـ اگر هنگام وضو یا غسل، بدون قصد، مویى کنده شود، اشکال ندارد.

2 ـ زدودن مو در حال ناچارى اشکال ندارد، مثل موى چشم اگر اذیت کند.

3 ـ اگر دست به سر یا صورت خود بکشد (در غیر وضو یا غسل) و یک مو یا بیشتر کنده شود، احتیاط مسحتب است به قدر یک مشت گندم و آرد و امثال آن بدهد.

زدودن مــو از بدن

7 ـ بیرون آوردن خون از بدن

• در حال احرام خون گرفتن با سرنگ و مانند آن و نیز خاراندن بدن که باعث در آمدن خون شود حرام است
• در حال احرام مسواک زدن که باعث در آمدن خون از لثه ها شود حرام است

چند مسأله:

1 ـ بیرون آوردن خون از بدن در حال ناچارى، مثلاً براى تشخیص بیمارى اگر خون گرفتن لازم باشد، اشکال ندارد.

2 ـ بیرون آوردن خون از بدن دیگرى; مثل خون گرفتن پزشک مُحرم از بدن بیمار یا کشیدن دندان او، هر چند خون بیاید اشکال ندارد.

3 ـ خاراندن بدن و مسواک کردن دندانها اگر خون بیرون نیاید و خمیر دندان خوشبو نباشد، اشکال ندارد.

4 ـ تزریق آمپول در حال احرام مانع ندارد ولى اگر سبب بیرون آمدن خون از بدن مى شود تزریق نکند مگر در صورت نیاز و ضرورت.

بیرون آوردن خون از بدن

8 ـ ناخن گرفتن

• چیدن و کوتاه کردن ناخن، در حال احرام، حرام است، و فرقى در این مسأله بین ناخن دست و پا نمى باشد.
• در گرفتن ناخن فرقى نیست که با قیچى بچیند یا چاقو و یا ناخن گیر.

ناخن گرفتن از بدن

9 ـ کشیدن دندان

• کشیدن دندان بدون خونریزى نه حرام است و نه کفاره دارد
• در صورتى که کشیدن دندان ضرورت پیدا کند و منجر به خونریزى شود احتیاط مستحب آن است که یک گوسفند کفاره بدهد

کشیدن دندان

10 ـ کندن درخت و گیاه حرم

کندن و قطع کردن درختان و گیاهانى که در محدوده حرم روییده است بر مُحرم و غیرمُحرم حرام است و این از محرمات مخصوص حَرَم است.

* در این موارد کندن درخت و گیاه حرم جایز است:

• درخت یا گیاهى که در منزل مُحرم روئیده و خودش آن را کاشته است.
• درخت خرما و سایر درختانى که میوه مى دهد.
• گیاهى به نام اِذْخِر ⁽¹⁾
• اگر در حال راه رفتن به طور متعارف، گیاهى کنده شود اشکالى ندارد.

کندن و قطع گیاه حرم		کندن و قطع گیاه حرم

محرّمات مخصوص مردان

1 ـ پوشیدن جامه دوخته

پوشیدن لباس دوخته

2 ـ پوشیدن آنچه تمام روى پا را مى گیرد

• مرد مُحرم نباید چیزى مانند کفش، جوراب، و هر چیز دیگرى که تمام روى پا را مى گیرد، بپوشد.
• پوشیدن دمپایى یا کفشى که بندهاى پهنى دارد، ولى تمام روى پا را نمى گیرد اشکال ندارد.
• اگر لباس احرام یا چیز دیگرى روى پا بیفتد و آن را بپوشاند اشکال ندارد.

پوشیدن آنچه تمام روى پا را مى گیرد

پوشیدن آنچه تمام روى پا را مى گیرد

3 ـ پوشاندن سر

• پوشاندن سر یا قسمتى از آن با اشیاى پوشاکى مانند کلاه حرام است
• خشک کردن سر با حوله اشکال ندارد مگر آنکه حوله را بر تمام سر بیاندازد و سر را با آن خشک کند
• فرو بردن سر در آب حرام است ولى آب بر سر ریختن مانند زیر دوش حمام رفتن اشکالى ندارد
• حمل بار بر سر بنابر احتیاط واجب جایز نیست
• دستمالى که براى سر درد به سر مى بندند اشکالى ندارد
• گذاشتن سر بر بالش هنگام خواب و نیز گذاشتن دست ها بر سر اشکالى ندارد

پوشاندن سر

رفتن زیر سایه

• مردان محرم هنگام حرکت در مسیر بین دو منزل; مثلا از میقات تا مکّه نباید زیر سایه بروند.
• زیر سایه رفتن در بین راه، هنگام توقّف در رستوران، یا حرکت از زیر پل یا سقف پمپ بنزین اشکال ندارد.
• اگر سایه بالاى سر نباشد، مثل سایه دیوار ماشین اشکال ندارد.
• پس از رسیدن به منزل بنابر احتیاط واجب هنگام تردّد در مکّه زیر سایه نرود .
• مردان محرم مى توانند در شب ، بر ماشین سقف دار سوار شوند مگر در شبهاى بارانى و سرد که بنابر احتیاط واجب نباید ماشین سقف دار سوار شوند مگر اینکه مراعات این احتیاط موجب حرج شود.
• کسى که از داخل مکه براى احرام عمره مفرده به مسجد تنعیم مى رود، و از آنجا محرم مى شود، در برگشت به مسجدالحرام مى تواند زیر سایه برود، چون هم اکنون، مسجد تنعیم داخل شهر مکه قرار گرفته است.
• مردان محرم هنگام حرکت در مسیر بین دو منزل مثلاً از میقات تا مکّه نباید زیر سایه بروند بنابر این چتر بالاى سر گرفتن و یا نشستن در اتومبیل سرپوشیده و نیز نشستن در هواپیما حرام است

رفتن زیر سایه ( نشستن در ماشین سقف دار)

محرّمات مخصوص بانوان

1 ـ پوشیدن زیور

پوشیدن زیور

2 ـ پوشاندن صورت

• زن مُحرم نباید تمام یا قسمتى از صورت خود را با نقاب و روبند و مانند آن بپوشاند.
• گذاشتن صورت روى بالش هنگام خواب و نیز گذاشتن دست ها روى صورت اشکالى ندارد .
• پائین انداختن چادر یا جامه اى که بر سرافکنده، تا مقابل بینى بلکه چانه، براى رو گرفتن از نامحرم اشکالى ندارد ولى احتیاط آن است که با دست یا چیزى دیگر آن را دور نگه دارد که به صورت نچسبد .

پوشاندن صورت

تقسیمى دیگر براى محرّمات احرام

دو مسأله

1- اگر از روى فراموشى ، برخى از محرمات احرام را انجام دهد ، کفاره بر او واجب نیست مگر صید که در هر صورت کفاره داد . و صید هر حیوانى کفاره خاصى دارد که احکام و مسائل آن مفصّل است و چندان مورد نیاز زائران نیست بدین جهت از آوردن آنها خوددارى شد.

2 ـ کفّارات محرمات احرام، باید به فقراء و مساکین داده شود. و کفّاره دهنده نباید از گوشت حیوانى که به عنوان کفّاره ذبح کرده بخورد.

عمره تمتع(2-طواف کعبه)

کسى که براى انجام عمره تمتّع محرم شده و وارد مکّه مى شود، باید به نیّت طواف، هفت مرتبه به دور خانه کعبه که در مسجدالحرام است بگردد.

احکام طواف

1 ـ طواف را باید از مقابل گوشه اى از کعبه که حَجرُالاَْسْوَد(1)در آن است آغاز کند و در همان جا به پایان ببرد.(2)

2 ـ خانه کعبه، در حال طواف باید در طرف چپ طواف کننده باشد، بنابراین اگر در حال حرکت رو به کعبه باشد، یا عقب عقب برود صحیح نیست.

3 ـ انسان باید همانطورى که همه مسلمانان طواف مى کنند ـ بدون دقّتهاى اهل وسوسه ـ طواف را از مقابل حجرالاسود شروع کند و ادامه دهد و ایستادن مقابل حجرالاسود در هر دور لازم نیست.

4 ـ طواف کننده باید به دور «حِجْرِ اسماعیل» (3) هم بگردد، یعنى در هنگام طواف، داخل «حِجر» نرود.

مقام ابراهیم ، حجر اسماعیل ، محدوده استحبابی طواف

5 براى مطاف حدى وجود ندارد و تا هر جاى مسجد الحرام که طواف در آن طواف کعبه صدق کند ، طواف مجزى است ، بلى مستحب است که اگر اضطرار و ازدحام نباشد فى ما بین کعبه و مقام ابراهیم انجام دهد .

6 ـ اگر انسان بر اثر بیمارى یا پیرى یا زیادى جمعیّت نتواند در این محدوده طواف کند، طواف در خارج این حدّ اشکال ندارد.

7 ـ طواف کننده باید با طهارت طواف کند یعنى با وضو باشد و غسلى برعهده او نباشد و نیز بدن و لباس وى پاک باشد، همانگونه که نماز مى خواند.

پس از انجام طواف، باید دو رکعت نماز، به نیّت نماز طواف بخواند.

1 ـ بر تمام افراد بالغ و عاقل واجب است که نمازها را به طور صحیح یاد بگیرند تا تکلیف الهى را درست انجام دهند; بخصوص کسى که قصد عمره یا حج دارد باید نماز خود را تصحیح کند، تا تمامى نمازها که از جمله آنها نماز طواف است، به طور صحیح انجام شود.

2 ـ بنابراحتیاط واجب باید پس ازطواف،نماز طواف را زود بجا آورد به طورى که مردم نگویند بین آنها فاصله شده است.

3 ـ جایز است نماز طواف مستحب را هر جاى مسجدالحرام که بخواهد بجا آورد.

پشت مقام ابراهیم (جایگاه نماز طواف)